Το ζήτημα της πατρότητας του τέκνου μπορεί να γεννήσει πολλαπλά και πολύπλοκα ζητήματα:
Οι συνέπειες της προσβολής ή της αναγνώρισης της πατρότητας είναι προδήλως σημαντικότατες και βαρύτατες, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε νομικό και οικονομικό επίπεδο.
Για παράδειγμα:
Προφανείς και πολλαπλές είναι οι νόμιμες συνέπειες της προσβολής πατρότητας: Τόσο
σε προσωπικό και ηθικό επίπεδο, όσο και όσον αφορά το νομικό και οικονομικό σκέλος, αφού τα
αποτελέσματα μίας αμετακλήτου αποφάσεως προσβολής πατρότητος, θα ισχύουν στο διηνεκές με
σημαντικότατες επιπτώσεις για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη καθ' όλην τη διάρκεια της ζωής τους.
Με τη Δικαστική απόφαση που κηρύσσει αποδεκτή την προσβολή πατρότητας, αναγνωρίζεται και
διαπλάθεται, τόσο αναδρομικά όσο και για το μέλλον, μία νέα νομική πραγματικότητα: (i) για το τέκνο,
(ii) για τον τεκμαιρόμενο πατέρα, (iii) για τη μητέρα, (iv) και υπό προϋποθέσεις και για τον
βιολογικό πατέρα.
Σημαντικότατες (μεταξύ άλλων) συνέπειες που μπορούν να παραταθούν εδώ (σαν παραδείγματα) είναι ότι:
Επί προσβολής πατρότητος, δύο είναι οι περιπτώσεις που συναντώνται συχνότερα στην πράξη:
Η διαδικασία της προσβολής πατρότητας στα ελληνικά Δικαστήρια, αποτελεί μία ιδιαιτέρως πολύπλοκη δικονομικώς διαδικασία, η οποία απαιτεί ιδιαίτερη εξειδίκευση για την επιτυχή δρομολόγηση της υποθέσεως.
Οι λόγοι για αυτό είναι τρεις:
Εν γένει δικονομικό πλαίσιο:
Πρώτον: Το ελληνικό δικονομικό πλαίσιο θέτει ως απαραίτητη την ευλαβική τήρηση μίας
αρκετά δαιδαλώδους «προ»-(δια)δικασίας, η οποία θα πρέπει να διεκπεραιωθεί
προ της οριστικής δικασίμου της προσβολής πατρότητας.
Με απλά λόγια (και για λόγους κατανόησης του παρόντος), ας μας επιτραπεί να πούμε απλοϊκά ότι
«προδικασία» είναι η διαδικασία που θα πρέπει να ακολουθηθεί [π.χ. επιδόσεις, γνωματεύσεις,
«προ»-δικαστικές αποφάσεις, κτλ…], πολύ πριν –χρονικά- από τη δικάσιμο της προσβολής
πατρότητας αυτής καθεαυτής. Υπάρχει μία πληθώρα τυπικών δικονομικών (αλλά και ουσιαστικών) κανόνων
που θα πρέπει να τηρηθούν κατά γράμμα και με ιδιαίτερη προσοχή.
Υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν: και αυτά τα βήματα πρέπει
όχι μόνον να γίνουν με τη σωστή –διαδοχική μεταξύ τους- ακολουθία, αλλά και σεβόμενοι αυστηρές
προθεσμίες. Και ταυτοχρόνως υφίσταται και μία χρονικώς συγκεκριμένη αυστηρή σειρά μεταξύ τους, η
οποία –κατά περίπτωση- μπορεί να αφορά και την χρονική διαφορά μίας μόνο ημέρας ή μίας μόνο
εβδομάδας! Δεν χρειάζεται να προσθέσω ότι οποιαδήποτε τυχόν παράλειψη ή ανακολουθία, θα πληρωθεί
πολύ ακριβά στο μέλλον…..
Για να δώσω ένα απλό παράδειγμα:
Ας υποθέσουμε ότι μία υπόθεση προσβολής πατρότητας ανηλίκου τέκνου, αρχίζει τον Ιανουάριο του 2016….
Ιδιαιτερότητα (και σπανιότητα) των υποθέσεων προσβολής πατρότητας:
Το δεύτερο πρόβλημα που περιπλέκει ακόμα περισσότερο την προδικασία, είναι ότι ένα
μεγάλο κομμάτι της συνολικής διαδικασίας της προσβολής πατρότητας αποτελεί αντικείμενο τέννις εδώ
και πάρα πολλά χρόνια από τον Νομοθέτη!
Τί εννοώ;; → Δυστυχώς, εδώ και πολλά έτη, η αρμοδιότητα «κομματιών» της όλης διαδικασίας,
μεταφέρεται τη μία στο Ειρηνοδικείο, την άλλη στο Πρωτοδικείο, και μετά ξανά στο Ειρηνοδικείο… και
πάει λέγοντας… Με πρακτικό αποτέλεσμα το εξής: Ουδείς σχεδόν να μπορεί να έχει πλήρη εικόνα και
επαρκή γνώση για όλα τα βήματα που πρέπει να γίνουν.
Και σε αυτό το γεγονός προστίθεται και το εξής –πραγματικό- στοιχείο: Εν τοις πράγμασι, οι υποθέσεις
προσβολής πατρότητας είναι αρκετά σπάνιες στην πράξη και εξεζητημένες. Κακά τα ψέματα. Οπότε
–πρακτικώς- ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει με απόλυτη πληρότητα και επάρκεια το νομικό, δικονομικό
και νομολογιακό πλαίσιο αυτών των υποθέσεων, πέραν Δικαστών ιδιαιτέρως επιμελών ή με πολυετή πείρα,
και πέραν ορισμένων Δικηγόρων που εξειδικεύονται σε παρόμοιες υποθέσεις.
Θυμάμαι πριν πολλά χρόνια, όταν είχα αντιμετωπίσει μία ιδιαιτέρως εξεζητημένη υπόθεση προσβολής
πατρότητας: Τότε λοιπόν, είχε προκύψει ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα δικονομίας, κατά την προδικασία η
οποία προηγείτο της προδικασίας της δικασίμου ορισμού επιτρόπου… Είχα μεταβεί στο αρμόδιο τότε
Ειρηνοδικείο (στην πραγματικότητα πήγαινα σχεδόν καθημερινά και στο Ειρηνοδικείο και στο
Πρωτοδικείο, για να βγάλω άκρη…) και ρωτούσα Δικαστές επί ενός ορισμένου αμφιλεγόμενου
δικονομικού βήματος που θα έπρεπε να ακολουθηθεί, προκειμένου στην in concreto ιδιαίτερη υπόθεση
να μην αφεθεί ουδέν κενό ή παράλειψη το οποίο θα μπορούσε να δημιουργήσει τυχόν επιπλοκή στο
μέλλον. Για να μην μακρηγορήσω, αφού είχα ρωτήσει αρκετούς Δικαστές (οι οποίοι, ο καθένας έλεγε
διαφορετικά πράγματα, αλλά ουδείς εγνώριζε την απάντηση με βεβαιότητα…), με εξυπηρέτησε εν τέλει
ο κύριος Θ., ο οποίος ήταν παλαιός γραμματέας του Ειρηνοδικείου, και ήταν ο μόνος (!!) που
εγνώριζε με πληρότητα την ορθή απάντηση στο συγκεκριμένο αμφιλεγόμενο δικονομικό ζήτημα.
== > Στην όλη διαδικασία προσβολής πατρότητος, κάθε «προ»δικασία προϋποθέτει να έχουν τηρηθεί πριν
από αυτήν και άλλες «προ»δικασίες» στο αρμόδιο (κάθε φορά διαφορετικό) Δικαστήριο…… Ναι, η
διαδικασία προσβολής πατρότητας συνίσταται στην ευλαβική τήρηση «προ»δικασίων επί «προ»δικασίων.
Ήτοι, κάθε επί μέρους διαδικασία έχει τη δική της προδικασία η οποία θα πρέπει να έχει τηρηθεί
χρονικώς και τυπικώς ακριβώς όπως προβλέπεται, ειδάλλως η όλη υπόθεση θα τιναχθεί στον αέρα. Και η
κάθε προδικασία έχει και αυτή τη δική της προ-προ-δικασία που κι αυτή θα πρέπει ευλαβικώς να έχει
προ-τηρηθεί.. Και πάει λέγοντας…. Η πολυπλοκότης σε όλο της το μεγαλείο…
Γίνεται αντιληπτό λοιπόν, ότι σε όλην αυτήν τη δαιδαλώδη διαδικασία, το γεγονός της συνεχούς
μετάθεσης των αρμοδιοτήτων από Δικαστήριο σε Δικαστήριο, επιδεινώνει την κατάσταση, με αποτέλεσμα
ελάχιστοι (τόσο Δικαστές, όσο και Δικηγόροι) να είναι σε θέση να εγγυηθούν ότι γνωρίζουν με πάσα
λεπτομέρεια όλα τα βήματα και απαραίτητα a priori της διαδικασίας στο σύνολό της.
Ας αναφέρω και το εξής πραγματικό παράδειγμα:
Προ ολίγου καιρού συνέβη μπροστά στα μάτια μου το εξής περιστατικό: Βρισκόμουν σε ακροατήριο
αίθουσας Πρωτοδικείου, περιμένοντας να εκδικάσω τη δική μου υπόθεση προσβολής πατρότητας. Λίγα
νούμερα νωρίτερα, εκδικαζόταν μία άλλη αγωγή προσβολής πατρότητας, όπου η μητέρα είχε ασκήσει (όπως
εκ του νόμου προβλέπεται) αγωγή προσβολής της πατρότητας του τέκνου της, εναντίον του πρώην συζύγου
της (ήτοι του τεκμαιρόμενου/θεωρούμενου πατέρα). Στην ουσία, η μητέρα και ο τεκμαιρόμενος πατέρας
είχαν διατηρήσει φιλικότατες σχέσεις και μετά το διαζύγιό τους, και είχαν ήδη συνεννοηθεί μεταξύ
τους (όπως, στην πράξη, συμβαίνει στην πλειονότητα τέτοιων υποθέσεων) στο να συμφωνήσουν και οι δύο
τους ενώπιον του Δικαστηρίου, ότι το τέκνο δεν ήταν γνήσιο τέκνο του πρώην συζύγου: Δηλαδή δεν
υπήρχε κάποια πραγματική «αντιδικία» μεταξύ τους, αφού και οι δύο πλευρές ήθελαν το ίδιο αποτέλεσμα,
δηλαδή την προσβολή της πατρότητας του τέκνου, αφού το τέκνο στην πραγματικότητα δεν ήταν του πρώην
συζύγου της μητέρας, αλλά ενός τρίτου προσώπου, εραστή της μητέρας.
Όταν λοιπόν ήρθε η πολυπόθητη στιγμή της εκδίκασης της υποθέσεώς τους, ο Δικαστής (όπως υποχρεούται
εκ της δικονομίας) ζήτησε από τον πληρεξούσιο Δικηγόρο της μητέρας, να του προσκομίσει την απόφαση
διορισμού του επιτρόπου (η οποία –στην πράξη- θα έπρεπε να είχε εκδοθεί πριν από περίπου 1,5 με 2
έτη)… Όμως ουδεμία τέτοια απόφαση υπήρχε, αφού η πλευρά της μητέρας είχε «ξεχάσει» (στην
πραγματικότητα δεν γνώριζαν καν… το έμαθαν εκείνη τη στιγμή, κατά τη δικάσιμο...!!) ότι έπρεπε να
ακολουθηθεί η συγκεκριμένη προ-διαδικασία, πριν από τη δικάσιμο της αγωγής προσβολής πατρότητας!!….
Το ίδιο ίσχυε και για την πλευρά του πρώην συζύγου της μητέρας, ο οποίος είχε επαναπαυθεί στο
γεγονός ότι η πλευρά της μητέρας θα αναλάμβανε τα πάντα, και ο οποίος δεν φρόντισε καν να ανατρέξει
και ο ίδιος στη συνδρομή ενός δικού του πληρεξούσιου Δικηγόρου.
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι (όπως έλεγαν) είχαν προσπαθήσει να ενημερωθούν, για τα βήματα που έπρεπε
να ακολουθήσουν, αλλά «κανένας δεν ήξερε να τους πει με σιγουριά»….
Εν πάση περιπτώσει: Το αποτέλεσμα αυτής της δίκης ήταν το αναμενόμενο: παρά τις επικλήσεις και τα
παρακάλια προς τον Δικαστή, αυτός απέρριψε πλήρως και χωρίς δεύτερη κουβέντα την αγωγή προσβολής
πατρότητας, αφού δεν υπήρχε ουδεμία δυνατότητα να παρακαμφθεί η συγκεκριμένη δικονομική απαίτηση.
Τι σήμαινε στην πράξη αυτό;;
→ Κατ’ αρχάς ουδεμία δυνατότητα υφίστατο για να «διορθωθεί» ή να «συμπληρωθεί» η συγκεκριμένη
έλλειψη: Στις υποθέσεις προσβολής πατρότητας, έκαστο βήμα και προϋπόθεση πρέπει
απαραιτήτως να πληρείται στον προβλεπόμενο χρόνο και με την προβλεπόμενη σειρά.
→ Κατά δεύτερον (και αυτό ήταν και το πλέον καταστροφικό στο αναφερόμενο παράδειγμα) ΔΕΝ υπήρχε
καμία δυνατότητα να ξανααρχίσει (έστω) όλη η διαδικασία από την αρχή, αυτήν τη φορά τηρώντας με
ορθότητα όλες τις δικονομικές προϋποθέσεις: Αυτό επειδή οι προθεσμίες που δίνει ο νόμος για την
άσκηση της αγωγής προσβολής πατρότητας είναι ιδιαιτέρως στενές χρονικά. Την ημέρα της δικασίμου,
είχαν ήδη περάσει ανεπιστρεπτί οι προβλεπόμενες νόμιμες προθεσμίες!!
Και τελικά;; Τι έγινε με αυτήν την υπόθεση;; Απάντηση: Game over…. Να του ζήσει το
παιδάκι!!! ==> Ο πρώην σύζυγος της μητέρας, απέκτησε ένα τέκνο, που ενώ στην πραγματικότητα δεν
είναι βιολογικό του τέκνο, νομικώς θεωρείται ως αδιαμφισβητήτως δικό του. == >
Επομένως είναι δικό του. Και η μητέρα έχει απέναντί της έναν πρώην σύζυγο
τον οποίο μπορεί να ενάγει (οποτεδήποτε και εάν αυτή το αποφασίσει) για αξίωση διατροφής του
τέκνου της. Τελεία και παύλα.
Θεωρώ ότι δεν χρειάζεται σχολιασμός επί του ανωτέρω –αληθινού- παραδείγματος… τα λόγια είναι
περιττά… Το πλέον βέβαιο είναι ότι προφανές καθίσταται το πόσο προσεκτικοί και απαιτητικοί θα
πρέπει να είστε κατά την επιλογή εξειδικευμένης νομικής συνδρομής σε υποθέσεις προσβολής
πατρότητος.
Η τρίτη ιδιαιτερότητα έγκειται στη δικάσιμο αυτήν καθεαυτήν της προσβολής
πατρότητος, η οποία και αυτή με τη σειρά της εμφανίζει τις δικές της διαφοροποιήσεις και
ιδιομορφίες…
Από τα ανωτέρω αναφερόμενα, καθίσταται σαφές ότι, στην ελληνική πραγματικότητα εκ των
πραγμάτων, ακόμη και η πιο –εκ πρώτης όψεως- «απλή» υπόθεση προσβολής πατρότητας καθίσταται
αυτομάτως εκ της ιδίας της φύσεώς της (ήτοι ως υπόθεση προσβολής πατρότητας) ιδιαιτέρως σύνθετη. Και
απαιτεί ιδιαίτερο χειρισμό και γνώση για την ευόδωσή της.
Πέραν όμως όλων αυτών των προαναφερομένων δικονομικών και ουσιαστικών θεμάτων, όταν πια έρθει η ώρα
για τη δικάσιμο της προσβολής πατρότητας αυτής καθεαυτής, οφθαλμοφανής είναι ο ρόλος που θα παίξει
και εν συνεχεία, ο λεπτομερέστατος και ορθός χειρισμός μίας τέτοιας υποθέσεως: Δηλαδή ο χειρισμός
που θα πρέπει να γίνει στο επίπεδο της ουσιαστικής και αποδεικτικής διαδικασίας, ούτως ώστε να
οδηγηθεί το Δικαστήριο στο σχηματισμό της απαραίτητης δικανικής πεποίθησης, για την έκδοση της
επιθυμητής αποφάσεως. Στις υποθέσεις προσβολής πατρότητας είναι συγκεκριμένα, όχι μόνον τα
αποδεικτικά μέσα, αλλά ακόμη και ο τρόπος λήψεως των αποδεικτικών μέσων αυτών, ειδάλλως κινδυνεύουν
(ακόμη και εάν προσκομιστούν…. και ακόμη και εάν είναι πέρα για πέρα αληθινά και αδιαμφισβήτητα!) να
απορριφθούν από το δικαστήριο!! Με αποτέλεσμα να απορριφθεί η αγωγή προσβολής, ήτοι όλη η διαδικασία
να αποτύχει….
[Π.χ. τεστ DNA που είτε δεν έχει ληφθεί σύμφωνα με τις κείμενες διαδικασίες, είτε έχει ληφθεί
από αρχή μη εγγεγραμμένη στον κατάλογο πραγματογνωμόνων του τάδε Πρωτοδικείου, είτε…
είτε….]
Πρόκειται για λεπτομέρειες επί λεπτομερειών που –στην πράξη- είναι ευρέως άγνωστες, και για τον λόγο
τούτον πολλές υποθέσεις οδηγούνται συχνά σε απόρριψη λόγω της απροσεξίας ή της άγνοιας που υπήρξε
κατά το χειρισμό της υποθέσεως…. Καλώς ή κακώς, χρειάζεται ιδιαίτερη εξειδίκευση για τον ορθό
χειρισμό μίας υποθέσεως προσβολής πατρότητας.: αυτό είτε πρόκειται για υπόθεση όπου –στην
πραγματικότητα- δεν υπάρχει πραγματική αντιδικία [δηλ. για υπόθεση όπου όλες οι πλευρές αναγνωρίζουν
ότι το τέκνο δεν είναι γνήσιο τέκνο του τέως ή νυν συζύγου, και θέλουν όλοι να επιτευχθεί η προσβολή
της πατρότητας: αυτή είναι και η πλειονότητα των περιπτώσεων στην πράξη], είτε (πόσο μάλλον) όταν
υπάρχει σφοδρή αντιδικία και έλλειψη συνεννόησης μεταξύ των πλευρών.
Σε υποθέσεις προσβολής πατρότητας υπάρχουν αρκετά τεκμήρια (μαχητά ή μη), αρκετές «εξαιρέσεις»,
αρκετά νομικά «όπλα» που μπορούν να χρησιμοποιηθούν: Το θέμα είναι να χρησιμοποιηθούν με τέτοιον
τρόπο, ούτως ώστε (εκμεταλλευόμενοι παράλληλα τα «παραθυράκια» της δικονομίας, καθώς και τις –κατά
περίπτωση και βήμα- αυστηρές νόμιμες προθεσμίες) να οδηγηθεί η υπόθεση στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Εκ των ανωτέρω, καθίσταται λοιπόν σαφές στον αναγνώστη, πόσο εξεζητημένο κεφάλαιο του δικαίου
και της δικονομίας αποτελεί στην Ελλάδα το ζήτημα της προσβολής πατρότητος, και πόση προσοχή,
εμπειρία και γνώση απαιτείται κατά τη δρομολόγηση και το χειρισμό μίας τέτοιας υπόθεσης.
Πολλές και σημαντικές είναι οι νόμιμες συνέπειες της αναγνώρισης πατρότητας. Αυτό, όχι μόνον σε
ηθικό και προσωπικό επίπεδο, αλλά και όσον αφορά τις νομικές και οικονομικές συνέπειες. Οι συνέπειες
μίας αμετακλήτου Δικαστικής αποφάσεως αναγνώρισης πατρότητος (ή μίας εκούσιας αναγνώρισης όταν
γίνεται με συμβολαιογραφική πράξη), θα ισχύουν στο διηνεκές με σημαντικότατες επιπτώσεις για όλα τα
εμπλεκόμενα μέρη, καθ’ όλην τη διάρκεια της ζωής τους.
Με τη Δικαστική απόφαση που κηρύσσει αποδεκτή την αναγνώριση πατρότητας, αναγνωρίζεται και
διαπλάθεται τόσο αναδρομικά, όσο και για το μέλλον μία νέα νομική πραγματικότητα τόσο για το τέκνο,
όσο και για τον βιολογικό πατέρα και για τη μητέρα.
Κυριότερες συνέπειες της αναγνώρισης πατρότητας: